Seneca kimdir? Neden onun fikirlerini okumalıyız? Veya bazı eserlerini okumaya başlamadan önce internette biraz araştırma yapıp bilgi edinenlerdenseniz yazmış olduğum bu yazı isteğinizi biraz karşılayacaktır.
Seneca, Roma İmparatorluğu'nun en önemli filozoflarından biridir. Hayatımızın anlamını keşfetmek, zorluklarla başa çıkmak ve iç huzuru bulmak için ilham verici bir düşünürdür. Benim kendisiyle tanışmam Medea ve Phaedra eserleriyle oldu. Hiçbir beklenti ve fikir sahibi olmadan okuduğum bu eserlerinden sonra kendisine bir ilgi duymaya ve biraz daha yakından tanımaya karar verdim. Stoacı okulun temsilcilerinden olan Seneca, ahlak, siyaset, doğa ve yaşam sanatı üzerine pek çok eser vermiştir. Seneca'nın fikirleri, sadece yazıldığı dönemle sınırlı kalmamış ve günümüzde de bize rehberlik edebilecek değerli öğütler içeriyor. Belki de bu sebep kendisine ilgi uyandıran en büyük etkendir.
Seneca'nın hayatı, zenginlik ve iktidar ile yoksulluk ve sürgün arasında gidip gelen bir denge halinde geçmiştir. Bu deneyimler onu hem mutluluğu hem de acıyı yakından tanımaya itmiştir. Ee haliyle hayatı boyunca böyle iniş çıkışlar yaşayan, zirveyi de dibi de gören birisine kulak vermek bir şeyler kazandırabilir. Seneca, mutluluğun dış koşullara bağlı olmadığını, ancak insanın kendi içinde bulabileceğini savunur. Ona göre mutluluk somut değil daha çok soyut bir şeydir. Bu nedenle, insanın kendini tanıması, aklını kullanması ve erdemli bir yaşam sürmesi gerektiğini öğütler. Öğütlerden bahsetmişken birkaç alıntı bırakmak istiyorum. Bunlar Seneca'nın başlıca öğütleridir.
Kendimize zaman ayıralım. Hayatımızın kontrolünü elimize almak için kendimizi tanımamız ve geliştirmemiz gerekir. Bu nedenle, her gün kendimize ait bir zaman dilimi yaratmalı ve bu zamanı okumak, düşünmek ve meditasyon yapmak gibi ruhsal faaliyetlere ayırmalıyız.
Ölümü hatırlayalım. Hayatın sonlu olduğunu unutmamalı ve her an ölebileceğimizi bilerek yaşamalıyız. Bu bize hayatın değerini kavratır ve gereksiz şeylerden uzaklaştırır. Ölümü korkulacak bir şey olarak değil, doğanın bir parçası olarak kabullenmeli ve ona hazırlıklı olmalıyız.
Şükredelim. Sahip olduklarımızın kıymetini bilmeli ve daha fazlasını istemekten vazgeçmeliyiz. Bize verilen nimetlere şükretmeli ve bunları başkalarıyla paylaşmalıyız. Şükran duygusu bizi mutlu eder ve huzur verir.
Sabredelim. Hayatın zorlukları karşısında yılmamalı ve direnmeliyiz. Acı çekmek kaçınılmazdır ama acının bizi etkilemesine izin vermemek bizim elimizdedir. Acıya karşı sabır göstermeli ve onu aşmak için çabalamalıyız.
Affedelim. Başkalarına karşı kin ve öfke duymaktan kaçınmalıyız. Bu duygular bizi zehirler ve mutsuz eder. Başkalarının hatalarını anlamaya çalışmalı ve onları affetmeliyiz. Affetmek bize hafiflik ve özgürlük verir.
Stoacı Attalus, Pythagorasçı Fabianus ve Sotio gibi isimlerden etkilenen Seneca, hem felsefe hem de retorik alanında başarılı olmuştur. Avukatlık ve senatörlük gibi görevlerde bulunmuş, İmparator Claudius'un yeğeni Agrippina'nın oğlu Neron'u eğitmekle görevlendirilmiştir. Seneca'nın felsefi düşünceleri ise politik kariyerinden bağımsız olarak kendine özgü bir yere sahiptir. Onun felsefesi, özellikle de stoacılık, birçok insan için ilham kaynağı olmuştur. Seneca, insanların mutluluğun kaynağının içinde olduğuna inanıyordu ve insanlar sadece kendilerini tanıyarak ve kendi doğalarına uygun yaşayarak mutlu olabilirlerdi. Seneca, felsefesinde zamanın önemine de vurgu yapar. Zamanın insanlar için en değerli kaynak olduğunu düşünür ve zamanın nasıl kullanılacağına dair öğütler verir. Ona göre, insanlar hayatlarının her anını dolu dolu yaşamalı ve zamanlarını boşa harcamamalıdır.
Seneca, ayrıca ölüme yaklaşırken de felsefesini sürdürmüştür. Neron’a karşı düzenlenen bir suikast girişimine onun da adı karıştığı için, Neron, onu kendisine karşı komplo kurmakla suçlayarak intihar etmesini emretmiştir. Bütün yaşamı boyunca ölümün hiçe sayılması gerektiğini savunmuş olan Seneca, bu emri metanetle karşıladı ve M.S 65’te damarlarını keserek intihar etti.
Seneca'nın felsefesi ve eserleri bugün de ilgi çekmektedir. Özellikle ahlak felsefesi ve varoluşçu düşünce üzerinde etkili olmuştur. Montaigne, Descartes, Pascal, Rousseau gibi düşünürler Seneca'dan etkilenmişlerdir. Seneca'nın mektupları ve diyalogları da günümüzde popülerdir.